Concurso de acredores

Hoxe traemos un artigo do economista Isidro Esnaola publicado no xornal GARA

O economista de orixe rusa Vasily Vasilievich Leontiev recibiu o premio Nobel de Economía polos seus traballos sobre as relacións entre os diferentes sectores da economía dun país. Os seus estudos permitiron crear instrumentos estatísticos para manexar a evolución da economía dun país no seu conxunto, o máis coñecido dos cales será seguramente o Produto Interior Bruto (PIB). Este indicador asóciase xeralmente coa riqueza dun país, e así, canto maior é, máis rico é o país en cuestión. Agora ben, resulta que canto máis xeral é un indicador, máis detalles deixa polo camiño. E, precisamente, nos detalles está a clave.

Calcúlase que o PIB do Estado español é de ao redor dun billón de euros, o que significa que é a oitava economía do mundo. Pero se nos fixamos nos detalles, as principais ramas da economía española son a construción, os bancos, o turismo e ata poderiamos incluír a industria automobilística. Nada que se poida considerar unha industria punteira e en pleno auxe con innovacións e desenvolvementos constantes. Con esa estrutura económica non é difícil deducir que a economía tardará tempo en remontar o voo. Por unha banda, non hai diñeiro para construír máis e hai cantidade de vivendas construídas que non se poden vender. Tampouco hai diñeiro para máis estradas e moitas das construídas non son rendibles nin económica nin socialmente. Non hai máis que ver o buraco que están xerando as autoestradas construídas nos arredores de Madrid. O Tren de Alta Velocidade é outro buraco negro. Se o diñeiro escasea, a xente recorta os gastos en viaxes e o turismo reséntese rapidamente. As grandes compras, como as de automóbiles, atrásanse todo o que se poida, ata que o vehículo xa non dá nin para pasar a ITV.

En resumidas contas, a economía española non vai crecer a curto prazo, non vai crear emprego e, se non hai actividade económica, tampouco xerará ingresos ao Estado e os gastos, pola contra, continuarán crecendo. Esta é a primeira conclusión á que chegaron os investidores, os especuladores e os organismos internacionais.

Co PIB desenvolveuse a Contabilidade Nacional, que permite valorar as grandes proporcións da economía dun país. A grandes liñas, a economía dun país pódese pode dividir nun sector privado -as familias e as empresas- e nun sector público -o Estado con todas as súas administracións-. Entre as contas destes dous sectores ten que haber un equilibrio: se o Estado endebédase, o sector privado aforra e viceversa. É o que ocorre, por exemplo, cando unha familia endebédase para comprar unha casa: alguén lles ten que deixar o diñeiro e algún dos seus veciños que aforrou está en condicións de prestarlle diñeiro directamente ou a través dos bancos. As débedas duns compénsanse co aforro doutros. Agora ben, se en conxunto todo o sector privado ten máis débedas que aforros, ese déficit hai que compensalo nas contas do outro sector, neste caso o sector público, que acumularía aforros nese período; dito con outras palabras, o Estado tería un superávit nas súas contas.

No Estado español conseguiron que as familias e as empresas estean endebedadas e que o Estado tamén o estea, é dicir, o sector privado e o público endebedáronse á vez. Iso só é posible porque os países non viven illados e intercambian mercancías e capitais entre eles. Co que ao equilibrio interno dun estado hai que engadir o equilibrio exterior. Se un país, como ocorre con China ou Alemaña, vende moito máis do que compra no exterior, aforra e está en condicións de prestar diñeiro. O Estado español exporta poucas mercancías e importa moitas, co que tampouco aforra cos intercambios exteriores.

A única forma de endebedarse internamente e ademais manter un saldo comercial negativo é recibindo préstamos do exterior. E iso é o que pasou durante os últimos anos de bonanza. Os préstamos viñeron sobre todo de Alemaña, un dos grandes exportadores mundiais e tamén un dos grandes aforradores. A débeda total do Estado español, tanto pública como privada, é aproximadamente 3,5 veces o PIB ou, dito doutro xeito, 3,5 billóns de euros. Segunda conclusión á que chegaron: o Estado español ten unha débeda inmensa. Por iso ten graza que os españois presumisen de sistema bancario dicindo que os bancos españois non crebaron e, con todo, os alemáns si e tiveron que ser rescatados. Claro, eles si prestaron diñeiro e cando se fixeron malos negocios con eses préstamos víronse abocados á quebra.

Os bancos españois non crebaron, pero ao final si o fixo «España SA». Cando a unha débil estrutura económica engádeselle unha débeda inmensa, os que prestaron diñeiro empezan a porse moi nerviosos e queren atar cabos antes de que a cousa póñase peor. Cando se cheira unha quebra, xa se sabe, todo o mundo achégase a preguntar que pasa co seu. E aí veu o plan de rescate preparado pola Unión Europea e o FMI, só que agora xa non confían nos debedor, e os acredores puxeron condicións.

E é que os acredores tamén analizan como se reparte o PIB, con máis atención ata que os sindicatos. No Estado español a metade da torta, aproximadamente, lévanlla os traballadores en soldos e o resto, as empresas e o Estado. A parte dos traballadores chegou ata a aumentar ao principio da crise porque, cando empezou a caer a riqueza, a xente que se foi ao paro foron os traballadores precarios, aqueles con os soldos máis baixos, mentres que os traballadores fixos e con mellores soldos continuaron nos seus postos de traballo. Caeu máis a riqueza que toda a masa salarial e, por iso, aumentou un pouco a parte dos salarios no conxunto da riqueza. A crise prolongouse no tempo e este proceso de axuste continuou cos traballadores fixos mediante conxelación salarial, reducións de xornada e de soldos, etc.

Cando a riqueza cae, o axuste, na parte que corresponde á clase traballadora, prodúcese cun aumento do paro, a non ser que se expoñan outras alternativas de distribución da riqueza e do emprego. De todos estes axustes están exentos os funcionarios, a menos que haxa unha decisión política como a que anunciou o Goberno de Zapatero. Xa veremos en que termos concrétase, pero poida que o axuste termine por afectar ao persoal eventual e ás substitucións das administracións públicas, co que a redución acabaraa pagando o conxunto da clase obreira con máis paro.

Esa distribución básica da riqueza complétase cunha redistribución a través dos impostos que pagamos e as transferencias que recibimos. E aquí o prato forte son as pensións. O artigo 48 da Lei da Seguridade Social determina que as pensións revalorizaranse e de que xeito farano. Desde o punto de vista da repartición da riqueza, isto significa que, aínda que a riqueza caia, o anaco de torta das pensións non caerá, e ata pode chegar a aumentar. E, claro, isto é inaceptable para os acredores. A decisión adoptada polo Goberno de Zapatero anula de facto ese artigo, co que a partir de agora as pensións revalorizaranse en función da vontade política ou da presión que sexa capaz de exercer a clase obreira. Xa non hai dereitos adquiridos para ninguén; o único dereito que se reafirma con estas medidas é o dos acredores a cobrar as débedas.

Postos a atar cabos, o que esixiu o concurso de acredores para rescatar a débeda do Estado español foi asegurar que a proporción da riqueza que se destine ao pago da débeda non diminúa aínda que a riqueza caia, e para iso había que crebar calquera dereito que puxese en perigo ese principio. De todos os xeitos, non nos enganemos, o que salvaron non foi «España SA», senón a todos aqueles que tiñan débeda española comprada, fundamentalmente bancos europeos, compañías aseguradoras e, mira por onde, fondos de pensións privados. As pensións públicas pódense modificar a discreción; iso si, as privadas, en ningún caso, aínda que o que inviste en finanzas algún risco debería correr, non?

A cuestión non é se o plan de aforro do Goberno de Zapatero serve para sacar ao Estado español da crise, se é necesario ou se é suficiente. O plan deprimirá aínda máis a economía, pero esa non é a cuestión. Este non é un plan para sanear a economía ou as contas públicas, nin para reducir o déficit, é un plan para pagar as débedas, custe o que custe. E iso é o que dixo Zapatero á «Comunidade Internacional» e, de paso, a todo o que queira oílo: que o primeiro é pagar as débedas, non importa ao custo que sexa. Os acredores poden durmir tranquilos.